Thơ NGUYỄN KHOA ĐIỀM

Thơ
NGUYỄN KHOA ĐIỀM

CHIỀU HƯƠNG GIANG

Sau chiều nay, còn buổi chiều khác nữa

Có thể mây cao, có thể nắng vàng

Cơn gió thổi những buổi chiều chưa tới

Tóc bao người bay rợi cả không gian

Nhưng chiều nay con bò gặm cỏ

Bên dòng sông như chưa biết chiều tan

Tôi với nó lặng im bè bạn

Mắt nó nhìn dìu dịu nước Hương Giang

Những buổi chiều, những buổi chiều quê hương

Tôi đã sống và tôi chưa được sống

Nhưng chiều nay vô tình trong nắng muộn

Mắt tôi nhìn trong suốt nước Hương Giang

 

MẸ VÀ QUẢ

Những mùa quả mẹ tôi hái được

Mẹ vẫn trông vào tay mẹ vun trồng

Những mùa quả mọc rồi lại lặn

Như mặt trời khi như mặt trăng

Lũ chúng tôi từ tay mẹ lớn lên

Còn những bí và bầu thì lớn xuống

Chúng mang dáng giọt mồ hôi mặn

Rỏ xuống lòng thầm lặng mẹ tôi

Và chúng tôi, một thứ quả trên đời

Bảy mươi tuổi mẹ vẫn chờ được hái

Tôi hoảng sợ ngày bàn tay mẹ mỏi

Mình vẫn còn là một thứ quả non xanh.

BẾP LỬA RỪNG

Bếp lửa quây quần suốt mấy anh em

Không ai nhìn ai, chúng tôi nhìn lửa

ở đó cháy cùng ý nghĩ

Và tỏa hồng trên mỗi trán say mê.

Đêm Trường Sơn. Lá với nước rầm rì

Hơi đá lạnh nép mái nhà nghe ngóng

Chúng tôi ngồi xòe tay trên lửa nóng

Máu bàn tay mang hơi lửa vào tim

Bếp đầu hôm tỏa sáng hồn nhiên

Như trẻ nhỏ - lửa reo cười nhảy múa

Nổ lách tách. Bọt sôi trong lõi nhựa

Chuyện đầu tiên vẫn chuyện một ngày

Bếp vào đêm còn lại dăm cây

Thân lớn nhất chụm đầu im lặng

Lửa không ngọn mà màu hồng rất đọng

Chuyện bây giờ mở suốt đời nhau

Đất nước. Tình yêu. Mơ ước mai sau

Tên mấy đưa đêm này không sưởi lửa

Tên dãy phố ta mơ về gõ cửa

Sâu chập chùng giữa than củi lung linh

Bỗng thấy thương nhau hơn khi vai bạn sát vai mình

Bẻ củ sắn, chia đôi điều giản dị

Bếp lửa soi một dư vang bền bỉ

Ơi Trường Sơn đốt lửa mấy năm trời...

Ta vẫn nghe tim bạn đập bồi hồi

Trong ánh cuối một ngày kháng chiến

Ơi ta yêu phút này đây: khói, cây, những tiếng

Cùng bạn mình, như ánh lửa, kề bên

Vẫn như xưa mà như buổi đầu tiên

Ta thấy bạn và mình đều có lớn

Bạn đã đến những ngày ta sẽ sống

Ta cùng về thăm bạn nẻo ưu tư

Và chúng ta với sức trẻ tràn bờ

Chân bay tới những nẻo đường có giặc

Chia điếu thuốc ngắm chấm lòe quen thuộc

Lòng bập bùng những bếp lửa xa xôi

Mai ta đi. Súng vác, đạn gùi

Ta về giáp ranh, ta tràn xuống biển

Trăm bếp lửa, rải đường, ra trận tuyến

Có bếp nào không bóng bạn và tôi?

ĐẤT NƯỚC 

(trích đoạn)

Khi ta lớn lên Đất Nước đã có rồi

Đất Nước có trong những cái “ngày xửa ngày xưa…” mẹ thường hay kể

Đất Nước bắt đầu với miếng trầu bây giờ bà ăn

Đất Nước lớn lên khi dân mình biết trồng tre mà đánh giặc

Tóc mẹ thì bới sau đầu

Cha mẹ thương nhau bằng gừng cay muối mặn

Cái kèo, cái cột thành tên

Hạt gạo phải một nắng hai sương xay, giã, giần, sàng

Đất Nước có từ ngày đó…

Đất là nơi anh đến trường

Nước là nơi em tắm

Đất Nước là nơi ta hò hẹn

Đất Nước là nơi em đánh rơi chiếc khăn trong nỗi nhớ thầm[1]

Khăn thương nhớ ai

Khăn rơi xuống đất.

Khăn thương nhớ ai

Khăn vắt lên vai.

Khăn thương nhớ ai

Khăn chùi nước mắt.

Đèn thương nhớ ai

Mà đèn không tắt.

Mắt thương nhớ ai

Mắt ngủ không yên.

Đêm qua em những lo phiền

Lo vì một nỗi không yên mọi bề.">[1]

Đất là nơi “con chim phượng hoàng bay về hòn núi bạc”

Nước là nơi “con cá ngư ông móng nước biển khơi”[2]

Thời gian đằng đẵng

Không gian mệnh mông

Đất Nước là nơi dân mình đoàn tụ

Đất là nơi Chim về

Nước là nơi Rồng ở

Lạc Long Quân và Âu Cơ

Đẻ ra đồng bào ta trong bọc trứng

Những ai đã khuát

Những ai bây giờ

Yêu nhau và sinh con đẻ cái

Gánh vác phần người đi trước để lại

Dặn dò con cháu chuyện mai sau

Hàng năm ăn đâu làm đâu

Cũng biết cúi đầu nhớ ngày giỗ Tổ

Trong anh và em hôm nay

Đều có một phần Đất Nước

Khi hai đứa cầm tay

Đất Nước trong chúng mình hài hòa nồng thắm

Khi chúng ta cầm tay mọi người

Đất nước vẹn tròn, to lớn

Mai này con ta lớn lên

Con sẽ mang đất nước đi xa

Đến những tháng ngày mơ mộng

Em ơi em Đất Nước là máu xương của mình

Phải biết gắn bó san sẻ

Phải biết hóa thân cho dáng hình xứ sở

Làm nên Đất Nước muôn đời…

o O o

Những người vợ nhớ chồng còn góp cho Đất Nước những núi Vọng Phu[3]

Cặp vợ chồng yêu nhau góp nên hòn Trống Mái[4]

Gót ngựa của Thánh Gióng đi qua còn trăm ao đầm để lại[5]

Chín mươi chín con voi góp mình dựng Đất tổ Hùng Vương[6]

Những con rồng nằm im góp dòng sông xanh thẳm[7]

Người học trò nghèo giúp cho Đất Nước mình núi Bút non Nghiên.[8]

Con cóc, con gà quê hương cùng góp cho Hạ Long thành thắng cảnh[9]

Những người dân nào đã góp tên Ông Đốc, Ông Trang, Bà Đen, Bà Điểm[10]

Và ở đâu trên khắp ruộng đồng gò bãi

Chẳng mang một dáng hình, một ao ước, một lối sống ông cha

Ôi Đất Nước sau bốn ngàn năm đi đâu ta cũng thấy

Những cuộc đời đã hóa núi sông ta…

Em ơi em

Hãy nhìn rất xa

Vào bốn ngàn năm Đất Nước

Năm tháng nào cũng người người lớp lớp

Con gái, con trai bằng tuổi chúng ta

Cần cù làm lụng

Khi có giặc người con trai ra trận

Người con gái trở về nuôi cái cùng con

Ngày giặc đến nhà thì đàn bà cũng đánh

Nhiều người đã trở thành anh hùng

Nhiều anh hùng cả anh và em đều nhớ

Những em biết không

Có biết bao người con gái, con trai

Trong bốn ngàn lớp người giống ta lứa tuổi

Họ đã sống và chết

Giản dị và bình tâm

Không ai nhớ mặt đặt tên

Nhưng họ đã làm ra Đất Nước

Họ giữ và truyền cho ta hạt lúa ta trồng

Họ truyền lửa cho mỗi nhà, từ hòn than qua con cúi

Họ truyền giọng điệu mình cho con tập nói

Họ gánh theo tên xã, tên làng trong mỗi chuyến di dân

Họ đắp đập be bờ cho người sau trông cây hái trái

Có ngoại xâm thì chống ngoại xâm

Có nội thù thì vùng lên đánh bại

Để Đất Nước này là Đất Nước Nhân dân

Đất Nước của Nhân dân, Đất Nước của ca dao thần thoại

Dạy anh biết “yêu em từ thuở trong nôi”[11]

Biết quý công cầm vàng những ngày lặn lội[12]

Biết trồng tre đợi ngày thành gậy

Đi trả thù mà không sợ dài lâu

Ôi những dòng sông bắt nước từ đâu

Mà khi về Đất Nước mình thì bắt lên câu hát

Người đến hát khi chèo đò, kéo thuyền vượt thác

Gợi trăm màu trên trăm dáng sông xuôi…

NGƯỜI NẰM BÊN HỒ TÂY

Kính tặng nhà thơ Phùng Quán

Người nằm chân đưa về Hồ Tây

Gió mùa đông thổi lạnh chân gầy

Cuộc viễn du nào buồn đến vậy

Người hùng thời niên thiếu của tôi ơi ?

Người mơ mộng một thời đánh giặc

Người tóc râu một thời thị trường

Cuộc viễn du nào buồn đến vậy

Người hùng  thời niên thiếu của tôi ơi ?

Gió vẫn gió của nghìn năm trước

Sóng vẫn sóng của nghìn bể dâu

Hồ Tây đang mùa sương khói

Hồ Tây đang độ hoa đào...

Người hùng thời niên thiếu của tôi ơi !

Ngày 24-1-1995

CỎ NGỌT

Đứng đấy tự bao giờ, bên dòng sông cũ

Con bò gặm cỏ

Chậm rải

Một ít bóng đêm và ít hạt bình minh

Từng miếng một,

Nhai và thở.

Không nghe tiếng người, tiếng xe cộ lại qua

Bụi bặm một ngày kiếm sống

Nó nghe thấy vị ngọt từng cọng cỏ

Đầy khao khát

Nó để lại trong làn sương mỏng ven sông

Mùi bất chợt của cỏ dại

Chút ẩm ướt của thời gian

Ngày 21.7.06

BẠN THƠ

Tặng Đồng Đức Bốn

Bạn chừ đóng gạch nơi nao

Văn chương lấm láp, vêu vao mặt người

Bất ngờ bạn đến thăm tôi

Gửi cho mấy tập, ôi trời, là thơ

Câu dài, câu ngăn, ngẩn ngơ,

Những rơm với tửa, những tơ với tình

Một người hoang dau một mình

Đường xa thương vết chân trần bạn tôi

Mong sao bạn bớt bùi ngùi

Cố làm thơ nữa để rồi gặp nhau

Tháng 12.2000

CÕI LẶNG

Cõi lặng. Anh soi thấy mặt mình

Với nỗi buồn trong sạch

Cõi lặng. Không tiếng động nào khác

Tiếng đập trái tim anh

Người ơi, tôi yêu người tha thiết

Tôi sống với người, chết vì người

Cõi lặng. Tôi vượt qua ghềnh thác
Đến những miền trong xanh...
Ngày 17.3.2003

Thơ Nguyễn Khoa Điềm/ Ngô Minh đọc chọn
nnb vi tính giới thiệu