Về thơ Trần Huy Minh Phương

TRẦN HUY MINH PHƯƠNG- GIỌNG THƠ GIÀU TÍNH TỰ SỰ VÀ MANG NHIỀU NỖI NIỀM HOÀI NIỆM
Nguyễn Văn Hòa

            “Nhà thơ Trần Huy Minh Phương sinh năm 1979, quê: Phú Lộc, Thạnh Trị, Sóc Trăng; hiện sống và làm việc tại Thành phố Hồ Chí Minh. Tác giả không còn quá trẻ để mải miết với những mộng mơ trăng rằm, nhưng chưa đến cái độ phải chậm lại nhịp sống để ngẫm ngợi… Bởi thế, thơ Minh Phương là những dòng suy tư, trăn trở về chính đời sống mà anh và bạn bè đồng lứa đang sống, đời sống ấy cho những trải nghiệm để câu chữ cất lời…” Đó là những lời nhận xét hết sức xác đáng của nhà văn Đào Phong Lan khi đọc thơ Trần Huy Minh Phương.

Là một người đọc, tôi thường tiếp xúc với thơ, đặc biệt tôi thường đọc thơ Minh Phương. Đọc thơ anh, đọc đi đọc lại nhiều lần tôi phát hiện ra rằng đây là một giọng thơ, một hồn thơ đáng để đọc. Dù chưa định hình rõ nét về phong cách nhưng thơ Trần Huy Minh Phương cũng đã có những nét riêng- đó là một giọng thơ giàu tính tự sự và mang nhiều nỗi niềm hoài niệm.

Hoài niệm trong thơ anh là những hoài niệm về câu chuyện tình yêu, về một vùng đất, một mái ấm gia đình, một vùng đồng bằng châu thổ, về dòng sông, về ông bà, về mẹ, về cha, về những người chị, người em… ở nơi quê nhà lam lũ. Anh vẽ nên một vùng quê phía Tây Nam của Tổ quốc trong tâm tưởng, một vùng đất đã hóa thành bất tử qua những kỷ niệm. Những kỷ niệm một thời đã mở ra cả một thế giới tinh thần của nhà thơ. Và nó thường trở đi trở lại, thao thức thường trực trong con  người anh và tạo nên những dòng cảm xúc bền bĩ.

            Hành trình về với tuổi thơ là tiếng nói sâu thẳm nhất xuất phát tận đáy tâm hồn nhà thơ:

ta về thăm lại giếng sau nhà nội/ vạch lối cỏ gai, tàu dừa nghẽn lối/ đôi thùng nước sóng sánh theo bước chú/ mẹ giặt đồ ở đó/ cha mài dao và phơi tấm lưng trần gầy guộc dội từng gáo nước/ rung mặt giếng/ lần đầu tôi uống nước đầy bụng lúc tập bơi/ cũng ở đó/ nước mắt chị hai buồn bị đòn oan …

            ngày nội bán nhà dời xóm cũ/ cái giếng theo tôi tẩy rửa muộn phiền/ (nghe nói chủ mới lấp giếng tráng gạch men làm hồ bơi)/ cái giếng của tóc miểng dừa/ cái giếng của bầu trời rợp tiếng ve/ cái giếng đưa ta về/ trong mơ/ trong mơ/ trong mơ/ lóng lánh ngọc Mỵ Châu…

                                                                 (Giếng nước sau nhà nội)

            Câu thơ “cái giếng theo tôi tẩy rửa muộn phiền” là một câu thơ độc đáo, có sức liên tưởng mạnh mẽ, tạo chiều sâu suy nghĩ cho người đọc.

            Nỗi niềm hoài niệm trong thơ Trần Huy Minh Phương không đơn thuần là sự trở về với những kỷ niệm của tuổi thơ, của một thời đã qua, của những người thân, những sự việc, sự kiện đã xảy ra trong đời sống… mà đó là sự quay về với cội nguồn sinh dưỡng, với truyền thống quê hương… Đó là sự trở về với những giá trị đạo đức thẩm mỹ mang tính lâu bền vĩnh cửu. Từ đó anh nhận ra ý nghĩa, giá trị đích thực của cuộc sống, của cuộc đời này:

            Tôi giở trang lịch sử/ sau cặp kính của ông, của cha/ và cánh đồng ăm ắp truyền thuyết/ dài hơn sau ba trăm năm đất đai bồi bãi/ mạch phù sa trĩu oằn thương nhớ/ giọng đờn kìm nghe ngọt ấm vành môi/ nồng nàn men rượu để vỗ đùi cười khan/ thả lưới… lại hò… khoan… hầy… dô…/ cho Ngã Năm, Ngã Bảy,/ rồi Phụng Hiệp, Năm Căn/ trùng phùng/ vui nhịp kênh rạch/ cần lao/ còn con tôi mở in-tơ-nét/ bóng ngàn xưa rũ mát thấm ngàn sau!

Về lại đồng bằng/ chiều nay/ không dò tìm trên blog, chat,… / con trỏ tay về bến Ninh Kiều/ nói vào khoảng bâng quơ sau làn khói thuốc/ hồi đó tía thương má tù câu hát:/ “Cần Thơ gạo trắng, nước trong/ Ai đi đến đó lòng không muốn về”

                                                                     (Về lại đồng bằng)

Vốn là một con người tinh tế, nhạy cảm nên những gì đang hiện hữu, những gì xảy ra xung quanh mình cũng được Trần Huy Minh Phương gửi vào đó những thông điệp và cả những nỗi niềm trắc ẩn. Từ căn phòng nhỏ đến con đường làng, con phố chật, con chuột già, con mèo ngoao trong đêm, góc phố đêm cúp điện…  cũng gợi bao cảm xúc miên man trong tâm hồn người thi sĩ.

chỉ một thoáng cúp điện mà thành phố bỗng cô đơn/ vỡ nhịp/ phía đường bên thảng thốt: cướp, cướp…/ hiệp sĩ còn đâu còn đâu còn đâu/ điện vẫn cúp/ trăng rọi vàng trên lá đã im lâu tiếng ríu bầy sẻ nâu/ ai ngẩng lên mà nhìn/ ai ngó xuống mà thấy/ sự hầm hì phanh phui phơi giọt mồ hôi mặn từ những căn gác trọ/ không cửa sổ/ không lan can/ không chậu hoa vàng thương nhớ/ tiếng thì thào của đêm vẫn sột soạt rủ nhau về bờ Thiện – Ác/ có gã trai mười bảy tuổi rưỡi nhè giọng bước chệnh choạng/ chửi đổng và mảnh vỡ vỏ bia ghìm sâu ngực bạn nhậu/ bức bối tràn mặt phố/ có ả môi đỏ, tóc vàng nhuộm thẫm cho gió sờ da thịt/ đầu trần hú ga xe vọt/ giai điệu hip hop từ vũ trường còn văng vẳng bước về nghiêng câu hát

Để rồi Trần Huy Minh Phương phải đau xót thốt lên: cuộc chơi mãi cao trào/ đêm rong những tâm hồn lạc/ điện phố bật sáng/ còn gì sáng nữa không…(Từ một góc phố đêm cúp điện).

Anh có những suy tư, trăn trở trước cuộc sống hiện đại hôm nay với bao điều đáng để tất cả chúng ta suy ngẫm. Đó có thể là những hình ảnh thường ngày, mọi người có thể không quan tâm hoặc cố tình không để ý nhưng đó là những sự thật nhói lòng về những số phận, những kiếp người bé mọn trong cõi nhân sinh này:

Cô bé phố/ lượm mảnh vụn từ ổ bánh mì còn sót trên băng đá công viên len lén cho nhanh vào miệng/ lão mèo già ném ánh nhìn nhọn hoắc ngày quánh nắng;/ chạy cùng thời gian đổi thay số phận/ xấp vé số trên tay em nóng nhịp đợi chờ … (Buốt gió).

Trong bài Khi ngày vỡ tiếng, người đọc cũng thấy rõ bao vấn nạn và những nghịch lý trớ trêu:

41 số đầu, giải tám/ chị Vàng nhảy cẫng- trúng đề mười ngàn/ lay chồng dậy sau giấc nồng say men cạn/ anh Vàng nói: tui không mua vì lỡ nhậu… quá giờ…/ tiếng khóc nấc/ tiếng đập giường/ tiếng giậm chân/ mười ngàn trúng lô tui đâu? Ông cho vào li rượu cóc ổi vỉa hè? Tui về quê thôi xỉa xói như tăm tre tra vào khe hở chân răng móc mồi bám ké/ chị giận đòi sáng mai không phụ hồ, mặc chồng năn nỉ tay chai sờ má rám/ giọt hờn, giọt tủi sốt trong giờ bão/ vèo mơ bay/ ngày phố bụi cơm đong theo giờ công.

Trong sáng tác của mình, Trần Huy Minh Phương chủ yếu là viết theo thể thơ tự do. Thơ tự do của anh viết theo một lối riêng và hiện đại. Hầu hết những bài thơ viết theo thể thơ này rất linh hoạt, phóng khoáng, dài ngắn bất ngờ, kết hợp khá nhịp nhàng, uyển chuyển trong việc diễn tả những cung bậc tình cảm-cảm xúc.

Đọc thơ Trần Huy Minh Phương ta thấy anh có những cách nói khá ấn tượng, sáng tạo ra những hình ảnh lạ: “Vốc nắng đội ngày”, “Khi ngày vỡ tiếng”, “Ngựa chồm trên mái gió”, “Vết cắt sớm mai”…

Đó là cái nhìn mới mẻ, độc đáo về thế giới tự nhiên và con người. Chính vì thế mà thơ Trần Huy Minh Phương không phải là thơ dễ đọc, đọc thơ anh phải đọc đi đọc lại nhiều lần và ngẫm nghĩ mới thấy được ẩn nghĩa sâu xa  mà anh gửi gắm. Đây cũng là một trong những đặc trưng của thơ trẻ đương đại.

Thơ Trần Huy Minh Phương kết nối được những thế giới khác nhau, cho ta cảm giác vừa mơ hồ vừa rõ rệt về một giấc mơ.

Tôi đi về phía dòng sông/ tận cùng những giấc mơ/ ai là lưỡi cày/ chém vào lòng đất tôi/ mảnh rơi/ tơi xốp/ rỉ giọt/ và tôi đi về phía dòng sông/ hửng nắng/ rực cháy những ước mơ/ ruộng đồng

Vẫn là những hình ảnh thường thấy ở thôn quê như: cánh đồng làng, dòng sông, con thuyền, đàn vịt, hình ảnh những đứa trẻ đầu trần, chân đất … nhưng Trần Huy Minh Phương đã thổi vào đấy cái hồn, nét đặc trưng riêng của vùng quê nơi anh đã từng sống và gắn bó, anh gửi vào đó những nỗi niềm, những hoài niệm lẫn sự nuối tiếc và đau đáu của anh về những năm tháng đã qua:

những cánh đồng trải dài xa tít/ chị, em tôi bì bõm lùa vịt chiều/ nắng cháy rụi/ phía xa bờ rạ cũ/ gọi mùa đi/ chao chát nỗi buồn trôi/ chân đất, đầu trần/ hú gió đồng mải miết/ chị và tôi/ nghe tiếng thở của sao, trăng… đầm đẫm nước/ khe khẽ cười/ vịt đẻ dày- trong những đêm!/ vẫn đầy gió/ cánh đồng tăm tắp nuốt chửng tuổi thơ mùi nắng rạ …

Chị và tôi và… những cánh đồng/ nhập nhòa/ tiếng dầm lại khua/ chiếc ghe bầu chông chênh/ gọi những mùa… đi!

                                                                                (Ký ức cánh đồng)

Hình ảnh thôn quê hiện lên qua những trang thơ của nhà thơ Trần Huy Minh Phương mang vẻ đẹp trong sáng, bình dị, đem lại cho con người cảm giác ấm áp, gẫn gũi. Những hình ảnh ấy gợi lên trong tâm trí người đọc bao nỗi nhớ niềm thương về một miền quê, nơi mình đã từng chôn nhau cắt rốn.

Thơ Trần Huy Minh Phương tràn ngập nỗi nhớ, là những tâm trạng miên man buồn. Nỗi buồn nhiều lúc không xác định, không đau đớn quằn quại và dữ dội, chỉ phảng phất một nỗi u uất, thẩn thờ, cô đơn, khắc khoải.  Nhưng đó là niềm đau không dễ gì nguôi ngoai của một con người đã và đang đi tìm hạnh phúc nhưng chưa đến đích. Vì thế người đọc dễ nhận thấy trong nhan đề các bài thơ của anh có từ “Ký ức”, “Tự khúc”, “Tùy khúc”… được lặp đi lặp lại nhiều lần.  Phải chăng đó chính là sự tự giãi bày một cách thành thật nhất của anh trước những biến động của cuộc đời?

Đời anh trải qua bao thăng trầm, bao khó khăn cơ cực. Vất vả ngay từ tuổi ấu thơ, sinh ra và lớn lên trong một gia đình nghèo tại một vùng quê hẻo lánh của tỉnh Sóc Trăng. Anh đã từng trải qua nhiều nghề để kiếm sống trước khi về công tác tại Tuần Báo Văn nghệ Thành phố Hồ Chí Minh. Có lẽ chính những tháng năm lăn lộn kiếm sống ấy đó là nguồn tư liệu quý, là nguồn cảm hứng để anh gửi gắm những nỗi niềm trăn trở của mình trước cuộc sống phồn tạp này. Anh thấu hiểu nỗi nhọc nhằn, vất vả một nắng hai sương, ở nơi đầu sông cuối bãi của người lao động, anh thương mẹ cha sớm chiều vất vả, thương những người chị gái, em gái ở quê phải lam lũ … Tất cả để lại trong anh sự day dứt khôn nguôi:

Mặc niệm trước cánh đồng/ mỗi lần tôi qua/ nơi cha chắt cho tôi giọng nói từ hột lúa, củ khoai lăn tròn gốc rạ/ và mẹ chưa một lần xỏ chân vào đôi dép mới/ nơi ấy tõe nắng/ Mặc niệm trước dòng sông/ mỗi lần qua/ chị rao hàng đổ bóng thời con gái/ ôm giấc mơ nuôi con học trường huyện/ sóng miên miết vỗ rêu hích vào ghe mỗi ngày dày/ chị không tuổi hát cùng dòng sông chảy không thôi

                                                             (Mặc niệm trước cánh đồng)

            Nét nổi bật trong thơ anh đó là mỗi bài thơ như một câu chuyện kể. Lời tự sự vì thế mà nó tràn ngập trong thơ anh. Dẫu biết rằng yếu tố tự sự không phải là đặc tính thiết yếu của thơ, nếu dễ dãi, thiếu vốn sống, thiếu sức khái quát tổng hợp thì sẽ rơi vào dài dòng, lê thê, lời nhiều ý ít và sẽ làm giảm chất thơ. Nhưng Trần Huy Minh Phương đã khéo léo đưa yếu tố này vào thơ của mình tạo nên những vần thơ gây nên sự chú ý. Có lẽ đây là điểm mạnh và khác biệt của nhà thơ Trần Huy Minh Phương với các nhà thơ trẻ đương đại.

            Thơ anh dù chưa có những bài thật sự đặc biệt và gây tiếng vang. Nhưng nhìn chung thơ anh viết có hồn, nhiều sáng tạo, để lại ấn tượng sâu lắng. Đó là cảm xúc của một con người có những trải nghiệm, va chạm với thực tế đời sống, một con người có cái nhìn tinh tế nhạy cảm, có lối sống nội tâm phong phú. Câu chữ, ý tứ, hình ảnh … trong thơ anh cũng đã chạm đến được cái gọi là dấu ấn thơ hậu hiện đại, đem lại cho người đọc những cảm nhận mới mẻ về quan niệm thơ, nội dung thơ.

Vì vậy khi đọc thơ anh, nhà thơ Nguyễn Thánh Ngã nhận định: “Thơ Trần Huy Minh Phương có cái hồn nhiên nhưng đa chiều. Trong chiều kích thơ hiện đại, Minh Phương đã làm huyên náo câu thơ, bật ra âm thanh bâng khuâng vừa lắng… Anh là người có tâm thế tìm tòi có giá trị. Có thể nói thơ Minh Phương có những lan tỏa bất ngờ của một tiềm năng còn ẩn giấu”.
Với sự lao động nghệ thuật cần mẫn và nghiêm túc, biết chịu khó tìm tòi, học hỏi của anh như lâu nay. Tôi tin rằng nhà thơ Trần Huy Minh Phương sẽ là một cái tên được nhiều người biết và nhắc đến trong dòng thơ trẻ đương đại.

Bài Nguyễn Văn Hòa/ Tác giả gửi bài