KHỞI ĐĂNG VĂN BẠN VĂN 1
TOÀN TẬP
Nhiều tác giả/ Nguyễn Nguyên Bảy chủ trương/
NXB Văn Học ấn hành 1.2013
Chân
Dung
LÝ PHƯƠNG LIÊN, trích ngang
Viết bởi: Hoàng Trung Thông/ Phạm Đình Ân/ Trần Vân Hạc/ Hoàng Xuân Họa/ Nguyễn Văn Hòa/ Nguyễn Anh Tuấn/ Triệu Xuân/
DÒNG THƠ TRẺ CẦN MANG
NHỮNG TÌNH CẢM VÀ TÂM HỒN THỜI ĐẠI
(trích)
Hoàng
Trung Thông
Trong dòng thơ trẻ trên miền Bắc
hiện nay, xuất hiện nhiều cây bút có triển vọng, phần đông gắn bó với cuộc
sống, xông xáo trên mặt trận sản xuất và chiến đấu, kết hợp tâm hồn mình với
tâm hồn thời đại trong sáng, cao đẹp và rộng lớn. Họ có những đóng góp đáng
khuyến khích cho phong trào thơ, nhưng đồng thời cũng có những mặt non yếu về
tư tưởng và cuộc sống mà chúng ta cần quan tâm.
Những bài thơ của Lý Phương Liên lần đầu tiên được đăng báo Nhân Dân và các báo khác đã được đông đảo bạn đọc chú ý. Thơ Lý Phương Liên đến thẳng với trái tim người đọc bằng những hình ảnh xúc động, bằng cách nói trực tiếp và không kém phần sâu sắc. Từ một cảnh ngộ cụ thể làm ra, những bài thơ hay của Lý Phương Liên mang bản sắc riêng, khá cụ thể, khá sinh động, không trộn lẫn với những người khác mà rất gần gũi với chúng ta. Từ hình ảnh người cha "khi mắc dây thường hay thổi sáo" và có "đôi tay săn như gọng kìm", người mẹ "lặn lội thân cò nơi phố chợ ven sông" đến người yêu "chim bằng chẳng thể quanh ra quẩn vào", thơ của Lý Phương Liên không phải là cuộc sống vụn vặt, không đáng để ý. Từ những sự việc bình thường đó, người làm thơ đã nâng lên thành những cảm xúc thơ, trong sáng, và có khi đạt đến ý nghĩ rộng lớn của đời sống. Ca đêm là một ca mất ngủ, mệt nhọc, mà một người công nhân bình thường lại nhìn thấy đó là một "ca bình minh" với sáng tạo, sinh sôi, và thắng lợi:
Em gọi ca ba là ca bình minh/ Ý nghĩ ấy gặp em như một sự vô tình/ Đêm ca ba đi dọc đường Nam Bộ/ Tay vẫy chào những đoàn tàu rời ga Hàng Cỏ/ Đưa bộ đội lên đường/ Các anh đi suốt ca ba thẳng tới chiến trường/ Đón bình minh đất nước...
Lời ru trong đêm là một bài thơ khá độc đáo, tác giả đã mượn tiếng ru khi ngủ để nói lên thái độ làm hết sức mình khi lao động. Trong những bài thơ này, Lý Phương Liên đã tìm thấy ý nghĩa của cuộc sống lao động hằng ngày trong xã hội chúng ta.
Ai cũng muốn mỗi ngày cuộc đời là một ngày sống đẹp
Bức tranh xã hội trong thơ Lý Phương Liên chưa thật giàu có, nhiều vẻ, nhưng đôi lúc Lý Phương Liên đã nói được những vấn đề lớn của dân tộc. Em mơ có một phiên tòa là một bài thơ thể hiện được tình cảm đó. Ở đây, niềm đau riêng đã hòa vào trong cuộc đấu tranh chung của dân tộc, tiếng nói căm thù ngắn gọn đã trở thành lời buộc tội đanh thép của những người đang chiến thắng. Đoạn đầu của bài thơ thật cảm động: Một phiên tòa với sự có mặt của các đồng bào khu phố, các đồng chí công an hộ tịch và "Năm chị em ngồi sát bên nhau". Rồi sự xuất hiện của người mẹ đã mất:/ Và sau làn hương trầm thoáng nhẹ/ Mẹ em về/ Mẹ em về/ Mẹ em về làm một người minh chứng..Những đoạn sau của bài thơ là cả "bầy giặc lái cúi đầu im lặng" trước sự thực của những lời buộc tội chắc nịch. Bài thơ còn thiếu sự cô đọng cần thiết, nhưng đã có sức truyền cảm khá mạnh. Bài thơ còn có sự lẫn lộn khi đặt ngang hàng cả chúng nó và chúng ta đều cầm súng, nhưng nói chung, là một bài thơ đạt.
Thơ Lý Phương Liên vốn hồn nhiên, giản dị, xúc động như vậy, và một số bài đăng báo đã tạo cho tác giả một dáng dấp riêng, một cách nói mới. Song bài thơ Nghĩ về Thúy Kiều đăng trên báo Văn nghệ lại làm cho người đọc ngạc nhiên về một giọng thơ khác hẳn: Rắc rối, cầu kỳ trong diễn tả, yếu đuối, sướt mướt trong tình cảm, bi quan, tăm tối trong tư tưởng. Lý Phương Liên hình như cũng muốn từ một cảnh ngộ riêng mà vươn đến sự trong sáng. Nhưng những gian nan, mất mát đè nặng trên người cứ được tô đậm lên mãi trong thơ, càng làm cho bài thơ chìm đắm trong xót xa, trong tiếng kêu rên, và nếu như tác giả muốn "thét lên", thét lên nữa thì đó cũng chỉ là tiếng thét của sự bất lực. Tự minh vận cho hoàn cảnh Thúy Kiều đã là một chuyện không nên về lạc lõng, đặt vấn đề "định mệnh" ra để chống định mệnh lại là một tư tưởng lỗi thời. Tác giả nói "Tuổi hai mươi không tin vào định mệnh. Định mệnh là đối thủ tiến công". Nhưng thực ra thì tư tưởng định mệnh đã như sợi dây vô hình trói chặt lấy người mình và tác giả cứ phải giãy giụa kêu lên thảm thiết với những nào "gõ cửa cuộc đời" (Cuộc đời nào?), những nào " tự mình giải phóng", "tự cứu", với thứ triết lý vu vơ "không ngọt êm mới là hạnh phúc" (!). Hình như tác giả đã đặt nhầm nơi và không thấy rõ hết bản chất chế độ ta. Một vài bài thơ khác cũng còn rơi rớt một số chữ, số câu mang tư tưởng, tình cảm nặng nề như thế.
Nghĩ về Thúy Kiều có một khoảng cách khá xa về tư tưởng và tình cảm với những bài trong sáng khác của Lý Phương Liên. Đó là một dòng đục đã chảy lẫn vào dòng suối thơ trong trẻo tươi mát của tác giả. Lý Phương Liên, qua bài Nghĩ về Thúy Kiều, chưa đặt mình trong hoàn cảnh chung của nhân dân và dân tộc, mà nâng mình lên tầm cao của cách mạng. Cái đau khổ riêng của cá nhân dẫu sao cũng chỉ là rất nhỏ so với sự hy sinh vĩ đại và sự anh hùng cao cả của nhân dân và dân tộc. Chỉ ngồi than thở với cảnh ngộ cá nhân thực tế là đã tự hạ thấp mình xuống.
Lý Phương Liên còn rất trẻ và có năng khiếu khá rõ. Sống thực thà và gắn bó sâu sắc với cuộc sống mới, thấm nhuần lý tưởng cao đẹp của thời đại, Lý Phương Liên có thể mở rộng hồn thơ của mình ra ngoài xã hội rộng lớn để đi xa hơn nữa về thơ, và để có những đóng góp tốt trong dòng thơ trẻ hiện nay.
(Phần tiếp, Hoàng Trung Thông ý kiến về tập thơ Cửa Mở của Việt Phương)
Hoàng Trung Thông
Báo Nhân Dân, Thứ Ba, 29/12/1970
Những bài thơ của Lý Phương Liên lần đầu tiên được đăng báo Nhân Dân và các báo khác đã được đông đảo bạn đọc chú ý. Thơ Lý Phương Liên đến thẳng với trái tim người đọc bằng những hình ảnh xúc động, bằng cách nói trực tiếp và không kém phần sâu sắc. Từ một cảnh ngộ cụ thể làm ra, những bài thơ hay của Lý Phương Liên mang bản sắc riêng, khá cụ thể, khá sinh động, không trộn lẫn với những người khác mà rất gần gũi với chúng ta. Từ hình ảnh người cha "khi mắc dây thường hay thổi sáo" và có "đôi tay săn như gọng kìm", người mẹ "lặn lội thân cò nơi phố chợ ven sông" đến người yêu "chim bằng chẳng thể quanh ra quẩn vào", thơ của Lý Phương Liên không phải là cuộc sống vụn vặt, không đáng để ý. Từ những sự việc bình thường đó, người làm thơ đã nâng lên thành những cảm xúc thơ, trong sáng, và có khi đạt đến ý nghĩ rộng lớn của đời sống. Ca đêm là một ca mất ngủ, mệt nhọc, mà một người công nhân bình thường lại nhìn thấy đó là một "ca bình minh" với sáng tạo, sinh sôi, và thắng lợi:
Em gọi ca ba là ca bình minh/ Ý nghĩ ấy gặp em như một sự vô tình/ Đêm ca ba đi dọc đường Nam Bộ/ Tay vẫy chào những đoàn tàu rời ga Hàng Cỏ/ Đưa bộ đội lên đường/ Các anh đi suốt ca ba thẳng tới chiến trường/ Đón bình minh đất nước...
Lời ru trong đêm là một bài thơ khá độc đáo, tác giả đã mượn tiếng ru khi ngủ để nói lên thái độ làm hết sức mình khi lao động. Trong những bài thơ này, Lý Phương Liên đã tìm thấy ý nghĩa của cuộc sống lao động hằng ngày trong xã hội chúng ta.
Ai cũng muốn mỗi ngày cuộc đời là một ngày sống đẹp
Bức tranh xã hội trong thơ Lý Phương Liên chưa thật giàu có, nhiều vẻ, nhưng đôi lúc Lý Phương Liên đã nói được những vấn đề lớn của dân tộc. Em mơ có một phiên tòa là một bài thơ thể hiện được tình cảm đó. Ở đây, niềm đau riêng đã hòa vào trong cuộc đấu tranh chung của dân tộc, tiếng nói căm thù ngắn gọn đã trở thành lời buộc tội đanh thép của những người đang chiến thắng. Đoạn đầu của bài thơ thật cảm động: Một phiên tòa với sự có mặt của các đồng bào khu phố, các đồng chí công an hộ tịch và "Năm chị em ngồi sát bên nhau". Rồi sự xuất hiện của người mẹ đã mất:/ Và sau làn hương trầm thoáng nhẹ/ Mẹ em về/ Mẹ em về/ Mẹ em về làm một người minh chứng..Những đoạn sau của bài thơ là cả "bầy giặc lái cúi đầu im lặng" trước sự thực của những lời buộc tội chắc nịch. Bài thơ còn thiếu sự cô đọng cần thiết, nhưng đã có sức truyền cảm khá mạnh. Bài thơ còn có sự lẫn lộn khi đặt ngang hàng cả chúng nó và chúng ta đều cầm súng, nhưng nói chung, là một bài thơ đạt.
Thơ Lý Phương Liên vốn hồn nhiên, giản dị, xúc động như vậy, và một số bài đăng báo đã tạo cho tác giả một dáng dấp riêng, một cách nói mới. Song bài thơ Nghĩ về Thúy Kiều đăng trên báo Văn nghệ lại làm cho người đọc ngạc nhiên về một giọng thơ khác hẳn: Rắc rối, cầu kỳ trong diễn tả, yếu đuối, sướt mướt trong tình cảm, bi quan, tăm tối trong tư tưởng. Lý Phương Liên hình như cũng muốn từ một cảnh ngộ riêng mà vươn đến sự trong sáng. Nhưng những gian nan, mất mát đè nặng trên người cứ được tô đậm lên mãi trong thơ, càng làm cho bài thơ chìm đắm trong xót xa, trong tiếng kêu rên, và nếu như tác giả muốn "thét lên", thét lên nữa thì đó cũng chỉ là tiếng thét của sự bất lực. Tự minh vận cho hoàn cảnh Thúy Kiều đã là một chuyện không nên về lạc lõng, đặt vấn đề "định mệnh" ra để chống định mệnh lại là một tư tưởng lỗi thời. Tác giả nói "Tuổi hai mươi không tin vào định mệnh. Định mệnh là đối thủ tiến công". Nhưng thực ra thì tư tưởng định mệnh đã như sợi dây vô hình trói chặt lấy người mình và tác giả cứ phải giãy giụa kêu lên thảm thiết với những nào "gõ cửa cuộc đời" (Cuộc đời nào?), những nào " tự mình giải phóng", "tự cứu", với thứ triết lý vu vơ "không ngọt êm mới là hạnh phúc" (!). Hình như tác giả đã đặt nhầm nơi và không thấy rõ hết bản chất chế độ ta. Một vài bài thơ khác cũng còn rơi rớt một số chữ, số câu mang tư tưởng, tình cảm nặng nề như thế.
Nghĩ về Thúy Kiều có một khoảng cách khá xa về tư tưởng và tình cảm với những bài trong sáng khác của Lý Phương Liên. Đó là một dòng đục đã chảy lẫn vào dòng suối thơ trong trẻo tươi mát của tác giả. Lý Phương Liên, qua bài Nghĩ về Thúy Kiều, chưa đặt mình trong hoàn cảnh chung của nhân dân và dân tộc, mà nâng mình lên tầm cao của cách mạng. Cái đau khổ riêng của cá nhân dẫu sao cũng chỉ là rất nhỏ so với sự hy sinh vĩ đại và sự anh hùng cao cả của nhân dân và dân tộc. Chỉ ngồi than thở với cảnh ngộ cá nhân thực tế là đã tự hạ thấp mình xuống.
Lý Phương Liên còn rất trẻ và có năng khiếu khá rõ. Sống thực thà và gắn bó sâu sắc với cuộc sống mới, thấm nhuần lý tưởng cao đẹp của thời đại, Lý Phương Liên có thể mở rộng hồn thơ của mình ra ngoài xã hội rộng lớn để đi xa hơn nữa về thơ, và để có những đóng góp tốt trong dòng thơ trẻ hiện nay.
(Phần tiếp, Hoàng Trung Thông ý kiến về tập thơ Cửa Mở của Việt Phương)
Hoàng Trung Thông
Báo Nhân Dân, Thứ Ba, 29/12/1970
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét