Quang Dũng – đôi lời bình

Quang Dũng – đôi lời bình

Nguyễn Khôi

Hà Nội vừa kỷ niệm 90 năm ngày sinh Nhà thơ Quang Dũng (tên khai sinh : Bùi Đình Dậu, “Diệm”, quê Phùng ).Ông mất ngày 13-10-1988. Bài thơ Tây Tiến (1948), Mắt người Sơn Tây (1949) được cho là 2 đỉnh núi trên ngọn Ba Vì – xứ Đoài mây trắng…
Về thời gian, đến nay đã có đủ độ lùi để “cái quan định luận” về Nhà thơ Quang Dũng thân yêu của chúng ta.
Mượn cách nói của Người xưa, theo thiển ý của Nguyễn Khôi thì : Về thơ Việt Nam ta tới Quang Dũng thì trên vượt cả Quát – Siêu, dưới làm mờ Tố Hữu, lời lấn Chế Lan Viên, tình đượm hơn Xuân Diệu , hoài niệm sánh Thanh Quan – Huy Cận, khí phách ngang Hữu Loan- Trần Mai Ninh, đẹp đẽ mà cao sang được người đời tôn vinh (yêu đọc) không thua gì Nguyễn Du- Nguyễn Bính.
“Tây Tiến” HAY, Tây Tiến ĐỘC vì nó đượm chất “anh hùng ca- duy tình” của Người Việt Nam ta; còn “Mắt người Sơn Tây” là thiên tình ca về nỗi đau thương bi lụy của thân phận Dân tộc khi bị bọn Thưc dân xâm lược.
Ở “Tây Tiến” có 3 câu thơ để người đời nhớ mãi, đó là :
-Nhớ ơi Tây Tiến cơm lên khói
Mai Châu mùa em thơm nếp xôi.
đế ai đó đều muốn một lần Lên Miền Tây- chiêm ngưỡng hòn ngọc phía tây bắc của Tổ Quốc, Và :
-Đêm mơ Hà Nội dáng Kiều thơm
Đó là 4 cô Kiều ( Nguyễn Kiều Vinh, Kiều Dinh, Kiều Hinh, Kiều Hương, các con ông chủ thầu khoán giầu có ở 68 phố Hàng Bông) có khác nào các thần Vệ nữ trong tranh Ý Đại Lợi thời kỳ Phục Hưng đã vào thơ Quang Dũng , một tuyệt phẩm của “thi trung hữu họa”, một câu thơ nghìn năm mới có được của Thăng Long – Hà Nội, niềm tự hào của quê hương xứ sở…nhưng cũng vì Nó mà Quang Dũng đã mang lụy một thời ? !
Còn “Mắt người Sơn Tây” câu tuyệt tác là “Mắt em dìu dìu buồn Tây Phương”, 2 chữ “dìu dịu” là chữ mắt ” ( nhãn tự) đầy ma lực ám ảnh người đọc, làm tỏa sáng câu thơ…
Tình quê hương ở đây ẩn giấu vào đôi mắt u ẩn của Người đẹp để xoáy vào tâm can người chiến sĩ tưởng vọng về Quê hương (Hà Nội- xứ Đoài) đang bị quân thù chiếm đóng.
Bài “Quán bên đường” được Thi sĩ đặc tả như mối duyên “Thi nhân- Kỹ nữ”, kiểu Tỳ Bà Hành ” cùng một lứa bên trời lận đận” của Bạch Cư Dị xưa, nhưng hoàn cảnh ở đây là loạn lạc, khốc liệt, bi lụy hơn nhiều…Câu thơ “Hồn lính vương qua vài sợi tóc” phải nói đây là thơ “thần”, rất diệu, xưa nay chưa ai viết được như thế .
KẾT : thơ Quang Dũng, so xưa nay, đã thâu tóm được tinh hoa kim cổ, có khác nào thơ Đỗ Tử Mỹ (xưa) đã phô bày đầu cuối, sắp xếp thành vần,khí thơ hào sảng mà nhịp thơ sâu trong, đối ngẫu nghiêm minh , lãng mạn nhưng xa lìa phàm tục, cái ĐẸP đã được đẩy lên tới đỉnh. Thơ Quang Dũng toàn mỹ vượt trội muôn nhà, bút ruổi gió mai,lòng vờn con tạo (heo hút cồn mây súng ngửi trời), như sông Đáy chậm nguồn qua phủ Quốc, xứ Đoài mây trắng nắng vương đầy, muôn dặm vương hương đồng gió núi…để ta đọc mãi cứ bâng khuâng.

Góc Thành Nam Hà Nội 15-11-2011
Kỷ niêm 90 năm ngày sinh Nhà thơ Quang Dũng
Nguyễn Khôi